Sejenis
kenderaan air yang mempunyai geladak tertutup, menggunakan dua bilah mata
dayung dan didayung secara melunjur. Kayak merupakan pengangkutan yang biasa
digunakan oleh orang Eskimo.
Sejarah Perkembangan Kayak
Seawal
peradaban manusia, aktiviti berkayak telah dijalankan secara meluas.
Sebagaimana yang diketahui umum bahawa 75% kawasan dunia diliputi air.
Sehubungan itu, manusia di zaman dahulu telah menggunakan jalan air sebagai
sumber pengangkutan utama mereka. Pengembaraan melalui jalan air lebih cepat
berbanding darat. Kebanyakan kawasan penempatan manusia dahulu juga berpusat
dipinggir-pinggir lautan, tasik dan sungai.
Masyarakat dahulu telah menggunakan kayu-kayan hutan
membina kenderaan air dengan cara menebuk atau membakar teras kayu. Kenderaan
ini dikenali sebagai Dugout Kenu.
Penghuni-penghuni
Artik pula mempunyai sumber kayu yang terhad, namun mereka memiliki banyak
sumber kulit dan tulang dari haiwan seperti ikan paus, beruang kutub dan anjing
laut. Mereka membina kerangka kenu dari kayu atau tulang dan disaluti dengan
kulit haiwan tersebut. Kenderaan ini dinamakan Inuit atau Eskimo Kayak.Ketiga-tiga
situasi ini telah melahirkan pelbagai reka bentuk kenu. Sehingga kini
kebanyakan reka bentuk dan kenu masih lagi mengekalkan ciri-ciri asasnya. Namun
dengan perkembangan teknologi terkini, terdapat perubahan drastik dari segi
reka bentuk, saiz dan berat serta bahan binaannya.
Berdasarkan
penerangan di atas, dapat disimpulkan: Kayak
merupakan sejenis kenderaan air yang mempunyai geledak tertutup,
menggunakan dua bilah mata dayung dan di dayung secara melunjur, contoh Eskimo
Kayak; Kanu pula merujuk kepada sejenis kenderaan air yang mempunyai geladak
terbuka dengan menggunakan satu bilah mata dayung dan didayung secara berlutut,
contoh Canadian Kanu dan sampan kolek.
Bapa Kayak Moden
Seorang
bernama John MacGregor telah memberi nafas baru dalam aktiviti berkayak iaitu
menjadikan ianya satu aktiviti sukan, riadah
dan pendidikan. Sebagai mengiktiraf sumbangannya, beliau diberi gelaran
Bapa kayak Moden.
Beliau
merupakan pelaut berbangsa Scott dan
berpengalaman. Pada 1865, beliau mengubahsuai reka bentuk Eskimo Kayak dan
menamakan model kayak ciptaannya itu dengan nama Rob Roy. Sepanjang tahun 1865
hingga 1867, beliau menjelajah hampir kesemua sungai-sungai di Eropah dengan
menggunakan Rob Roy.
Sejarah Perkembangan Kayak Dunia
Pada
1866, kelab kanu pertama ditubuhkan di Twickenham England. Kelab ini
mempopularkan sukan kayak di seluruh England terutama di kalangan pelayar dan
golongan bangsawan british. Tujuh tahun kemudian, kelab ini dianugerahkan
gelaran Diraja oleh Ratu Victoria. Sehingga ke hari ini, Kelab Kanu Diraja
Twickenham tersebut melahirkan ramai pengiat aktiviti kayak.
Persatuan
Kanu British telah ditubuhkan pada 1887 dan memainkan peranan besar dalam
memperkenalkan aktiviti berkayak di seluruh dunia. Selepas Perang Dunia Kedua,
namanya diubah menjadi Persekutuan Kanu British (BCU) dan merupakan sebuah
pertubuhan kanu yang terulung di seluruh dunia.
Seorang
berbangsa Amerika Syarikat bernama Van Clauseen telah mengilhamkan penubuhan
sebuah badan kanu bertaraf dunia. Pada 20 Januari 1924, International Representanten Shaft Des Kanusport (IRK) telah ditubuhkan di compenhagen, Denmark dengan
dianggotai oleh 19 buah negara. Tahun 1927 telah berlaku perubahan besar dalam
kemahiran aktiviti berkayak apabila Pawlata dari Austria memperkenalkan teknik
gulingan yang dinamakan Eskimo Roll
diadaptasi dari kemahiran berkanu penduduk Artik. Teknik ini bertujuan
menaikkan semula kayak yang terbalik tanpa perlu keluar darinya. Di sinilah
bermulanya teknik gulingan yang lain.
Aktiviti
pertandingan kayak mula berkembang seawall tahun 1924 di mana acara pecut
diperkenalkan sebagai acara pertunjukan di Sukan Olimpik ke VII di Paris. Pada
1936, acara pecut dipertandingkan secara rasminya di Olimpik Berlin. Pada 1949,
Kejohanan Salalom Dunia telah dianjurkan di Geneva.
Awal
tahun 60-an, acara menuruni jeram diperkenalkan. Selepas itu, perkembangan
pertandingan sukan berkayak terus bercambah dari Polo Kanu, surfing Kanu hingga
ke acara Rodeo.
Perkembangan Kayak Di Malaysia
Sejarah
kayak moden bermula di sekitar tahun 60-1n dan diperkenalkan oleh tentera laut
British yang berpengkalan di Woodlands, Singapura. Namun kegiatannya hanya
bertumpu kepada anggota tentera laut dan kaki tangan awam sahaja. Pada masa
itu, kegiatan berkayak dipraktikkan di maktab-maktab di seluruh negara dan guru
pelatih Pendidikan Jasmani telah membina beberapa unit kayak kanvas dan telah
menjalankan pelbagai ekspidisi diseluruh negara.
Sekitar
70-an, Pulau Pinang telah mempelopori aktiviti kayak negara. Antara kejohanan
yang pernah dianjurkan oleh negeri ialah Kejohanan Merentas Selat Penang dan
Kejohanan mengelilingi Penang. Pada tahun 1980, Penang canoe and Recreation
Club telah ditubuhkan. Ia merupakan penubuhan kelab kanu rasmi pertama di
Malaysia. Namun aktivitinya hanya tertumpu di Pulau Pinang sahaja.
Kementerian
Belia dan Sukan telah merangsang kegiatan kayak di seluruh negara di bawah
Program Malaysia Cergas dan ianya menjadi indicator perkembangan menyeluruh
sukan ini di seluruh negara.
Pada
1988, pertama kalinya dua orang rakyat Malaysia telah berjaya mengelilingi
Semenanjung Malaysia menggunakan kayak solo di dalam pengembaraan sejauh 1846
km dalam masa 63 hari.
Acara
pertandingan kanu diperkenalkan pada 1980 di Pulau Pinang. Pada 1990, Persatuan
Kanu Kuala Lumpur telah menganjurkan Regatta Kanu Kebangsaan yang pertama di
Tasik Titiwangsa. Persatuan Rekreasi Wilayah Persekutuan (PERWIP) pula telah
menganjurkan pertandingan kayak arus deras di Taman Negara.
Pada
1992, pertama kalinya kayak dipertandingkan di Sukan Malaysia Ke-4 di Johor Bahru.
Acara menuruni jeram dan slalom telah diperkenalkan pada 1994 dalam kejohanan War On Water di Jeram Besu, Pahang. Kejohanan kanu polo diperkenalkan di
negara ini pada 1995.
Aziz
Bin Ahmad dari Johor telah memenangi pingat gangsa dalam acara TK 1000 meter di
Kejohanan Kanu Asia di Jepun pada 1991. Bidang slalom mencatat sejarah apabila
Salehuddin Bin Ayob telah melayakkan diri ke Sukan Olimpik 1996 di Atlanta.
Skuad Kayak Sukan SEA 1997 ke Jakarta telah merangkul 3 pingat gangsa melalui
penampilan pertama mereka di arena Sukan SEA.
Perkembangan Kayak Di IPTA
Aktiviti
berkayak telah lama aktif di maktab-maktab perguruan di seluruh negara. Namun
Kurikulum Pendidikan Luar telah menyenaraikan kegiatan berkayak sebagai salah
satu aktiviti utamanya di dalam kurusus-kursus Pendidikan Jasmani dan sains
sukan di IPTA. Antara IPTA yang menjalankan
aktiviti berkayak di dalam silibus Pendidikan Luar ialah UTM, UPM, UiTM< UIA
dan UPSI.
Pada
tahun 1999, UPSI telah mencatat sejarah apabila menjadi peneraju utama Kayak
Arus Deras di IPTA di negara ini. UPSI juga merupakan universiti pertama di
Asia memperkenalkan silibus White Water
Kayak di dalam kurikulumnya dan telah melahirkan ramai nama-nama besar di
dalam bidang ini di seluruh negara sehingga kini.
Jenis-Jenis kayak
- Ottersport (Berbentuk U)
Bahagian
hull berbentuk U atau rata. Kayak
jenis ini mempunyai kestabilan yang sangat tinggi dan sesuai bagi mereka yang
baru bermula dalam aktiviti berkayak. Pergerakannya lambat tetapi mudah untuk
memindahkan haluan hadapannya.
- Mandesta (berbentuk V)
Bahagian
hull berbentuk V, bertujuan untuk
memudahkannya memotong air dan bergerak dengan laju pada garis/lintasan lurus.
Kayak jenis ini memerlukan keseimbangan yang tinggi dan digunakan di dalam
acara pertandingan race.
- Slalom (berbentuk O)
Bahagian
hull dan bahagian atas kayak ini
berbentuk O atau bulat. Kayak jenis ini selalu digunakan di arus yang deras.
Bentuk kayak ini memudahkan untuk melakukan teknik Eskimo Roll.
Kategori Kayak
- Creek Boat
Kayak
yang digunakan oleh mereka yang baru menceburi bidan kayak dan kanu. Kayak
jenis ini memberikan kestabilan yang tinggi dan mudah untuk dikendalikan.
- Polo
Digunakan
di kawasan tasik atau kolam. Kayak ini hampir sama dengan jenis Creek Boat
tetapi bentuk belakangnya lebih pipih. Bahagian ini bagi memudahkannya memotong
air semasa berpusing. Kayak jenis ini digunakan oleh pemain polo berkayak.
- Inflatable
Kayak
jenis ini diperbuat dari gabungan getah dan gentian kaca. Kayak ini mempunyai
daya apungan yang sangat tinggi. Kaya jenis ini juga perlu di pam angin sebelum
digunakan.
- Squirt
Kayak
jenis ini sesuai digunakan untuk aktiviti Redeo di arus deras dan catwhell. Kayak ini berbentuk pipih dan
tipis dan ruang di dalamnya hanya boleh memuatkan kaki pendayung sahaja. Saiz
kayak ini hanya 2.5 meter dan ianya boleh melakukan teknik selaman.
- Sprint
Digunakan
untuk perlumbaan. Kayak ini berbentuk larus dan panjang. Ianya mempunyai
kelajuan yang tinggi tetapi kestabilannya amat rendah. Pendayungnya memerlukan
skil keseimbangan yang sangat tinggi jika mengendalikannya.
- Slalom
Digunakan
di dalam acara slalom yang memerlukan keadaan selok belok. Bersaiz pendek di
hadapannya dan panjang serta lebih mengembung di bahagian belakang. Panjangnya
ialah 6 meter dan berbentuk tajam di bahagian hadapan. Kayak ini mempunyai
kelajuan dan kestabilan yang tinggi.
- Downriver
Kayak
ini berukuran panjang sekitar 4 meter direka bentuk dan dibina dengan deck
leper, di tajam dan larus di hadapan bagi memudahkan pendayung memasuki celahan
batu atau celahan pagar slalom.
- Sea
Digunakan
untuk aktiviti di laut kerana kemampuannya mengharungi ombak ganas dan
dibekalkan dengan kompas untuk navigasi. Kayak jenis ini juga mempunyai ruang
bebas air bagi menyimpan barang semasa melakukan aktiviti. Di bahagian belakang
kayak ini terdapat alat kemudi.
- Sit On Top
Bergerak
dengan kelajuan yang perlahan dan amat sukar dikemudi. Kayak ini sukar
melakukan teknik Eskimo Roll. Kelebihannya, air tidak akan bertakung di
dalamnya kerana telah direka dengan lubang-lubang khas untuk menghindarkan
takungan air.
Anatomi
Kayak
Kayak
mempunyai 10 bahagian asas:
Bow
dan Stern (Haluan dan Buritan)
Bahagian
muncung hadapan dan belakang yang berbentuk tajam dan bulat. Bow adalah muncung
bahagian hadapan manakala stern ialah muncung bahagian belakang. Bahagian ini
boleh ditentukan dengan meninjau bentuk coaming dan arah tempat duduk sebuah
kayak. Fungsinya adalah memotong air dan mencecah ombak selain menjadi panduan
arah tuju kayak.
- Hull
Dinding,
lantai, geladak bahagian bawah kayak. Ia mempunyai bentuk berbeza-beza bergantung
kepada jenis kegunaan sesebuah kayak.
- Deck (Geladak Atas)
Dinding
bahagian atas kayak di manaterletaknya cockpit. Ia berfungsi menutup bahagian
atas kayak dan melindungi bahagian kaki pendayung serta memudahkan kemahiran
gulingan. Deck hadapan dipanggil foredeck manakala deck belakang dipanggil
aftdeck.
- Toggles
Sejenis
tali atau tempat pemegangnya yang terdapat di bahagian hujung bow dan stern. Ia
berfungsi bagi memudahkan mengangkat kayak, berpaut apabila terbalik dan
menjadi penambat apabila berada di tebing.
- Cockpit
Ruang
yang terletak di bahagian tengah-tengah kayak dan di antara foredeck dan
aftdeck. Ia merupakan kawasan di mana pendayung duduk di dalamnya. Bahagian
hadapan dan belakang boleh ditentukan dengan melihat kepada bahagian cockpit. Bahagian
hadapannya berbentuk lebih kecil berbanding bahagian belakang.
- Seat (Tempat Duduk)
Terletak
di dalam cockpit. Terbahagi beberapa jenis iaitu tempat duduk tetap, tempat
duduk sederhana (kegunaan rekreasi), tempat duduk ketat (arus deras) dan tempat
duduk boleh laras (race).
- Coaming
Bahagian
tepi yang kecil dan tipis mengelilingi cockpit. Berfungsi untuk menghalang air
dari memasuki cockpit.
- Knee Brace
Terletak
di bahagian coaming di bahagian foredeck. Berfungsi untuk menyokong lutut
pendayung dan memberi cengkaman kaki pendayung dengan lebih kuat dan stabil
terhadap kayaknya.
- Towline/Deckline
Tali
yang diikat dari hujung bow ke sisi kiri dan kanan coaming hingga ke bahagian
stern. Ia berfungsi sebagai tali untuk menyelamat, penunda, mengikat alatan dan
mengikat kayak.
- Keel
Terletak
di bahagian geladak bawah kayak. Fungsinya untuk membelah arus dan bertindak
sebagai kemudi. Ia membantu kayak bergerak lurus dan cepat.
- Footrest
Terletak
di bahagian foredeck dan merupakan tempat meletak kaki pendayung. Berfungsi
untuk pemindahan daya semasa melakukan dayungan. Pemindahan daya adalah melalui
kombinasi pergerakan kaki – lowerback – bahu dan tangan terhadap penghasilan
daya kuak pada dayung untuk menghasilkan tolakkan air ke bahagian belakang,
yang menyebabkan kayak meluncur dengan lebih laju.
- Buoyancy (Bahagian Apungan)
Bahan
apungan terdapat pada kayak. Ia terletak di bawah deck bahagian bow dan stern.
Berfungsi untuk mengapungkan kayak apabila terbalik dan tuang cockpit dimasuki
air. Terdapat tiga jenis buoyancy iaitu bag udara, foam dan polisterin.
- Deck Eye / Eye Cleat
Lubang
atau logam yang terdapat di atas geladak, berfungsi untuk mengikat towline di
bahagian atas geladak.
- Hatches
Lubang
penutup yang terdapat di tengah bahagian foredeck. Berfungsi untuk menyimpan
peralatan diri dan perkakasan perkhemahan.
- Back Strap
Sejenis
tali dan lapisan yang diikatkan pada bahagian belakang tempat duduk. Mempunyai
pelbagai bentuk. Berfungsi memberikan keselesaan kepada pendayung untuk
menyandarkan bahagian belakang tubuh mereka sewaktu mendayung.
Pendayung/Paddle
Berfungsi
mengerakkan kayak, mempraktikkan teknik-teknik dan kemahiran-kemahiran kayak,
alat untuk keselamatan dan alat untuk sistem isyarat dalam aktiviti berkayak.
Mempunyai dua bilah mata pendayung yang setiap satunya berlawanan kedudukan.
Teknik ini dinamakan feathering dan berfungsi untuk mengurangkan rintangan
angin terhadap mata dayung yang berada di udara sewaktu mendayung.
Anatomi
Pendayung
- Blade (Bilah Mata dayung)
Kepingan
yang berada pada hujung batang dayung. Berfungsi untuk mengaut seberapa banyak
isipadu air bagi menghasilkan pergerakan kayak.
- Tip (Pelindung Mata dayung)
Kepingan
logam yang berada di hujung mata dayung. Berfungsi untuk melindungi mata dayung
dari kerosakan akibat hentakan.
- Shaft/Loom/Bar
Bahagian
batang pendayung, berbentuk silinder dab lazimnya lurus. Merupakan bahagian
pemegang pendayung.
- Neck (Leher Pendayung)
Bahagian
percantuman antara blade dan shaft.
- Drip Ring (Bulatan Getah)
Diperbuat
daripada plastic atau getah dan terletak berhampiran dengan neck. Fungsinya
ialah untuk menghalang air dari blade mengalir ke shaft dan membasahi tangan
pendayung.
- Front of Blade (Muka Dayung)
Bahagian
belakang muka dayung. Berbentuk cembung untuk memberikan sokongan yang kuat
kepada mata dayung.
Spray Cover
Spray cover dipakai di bahagian pinggang pendayung dan di bahagian bawahnya di 'sangkut pada cockpit rim bertujuan untuk menghalang air dari memasuki cockpit.
Jaket
Keselamatan / Buoyancy Jacket / Buoyancy Aid
Merupakan
alat keselamatan yang terpenting di dalam aktiviti berkayak. Terdapat dua jenis
alat apungan yang popular yang digunakan iaitu jaket keselamatan dan buoyancy
aid. Di dalam air, memberikan apungan pada kedudukan 45⁰ dengan muka menghadap
ke atas. Mempunyai daya apungan yang tinggi dalam jangka masa panjang selama
beberapa jam hingga beberapa hari, bergantung kepada jenis bahan apungan yang
digunakan.
Senarai Peralatan Berkayak
- Kayak
- Pendayung
- Jeket Keselamatan
- Spray Cover
- Booties
- Topi Keselamatan
- Pakaian Bersesuaian
- First Aid Kit
- Kompas
- Carta navigasi
- Wisel
- Jadual Pasang dan Surut Air
- Flash Light/Flares
- Pam Air
- Throw Rope
- Pisau